Wat is het verschil tussen gevoelens en emoties?
Je hebt de keuze tussen voelen en handelen
of tussen emoties en vertroebeling.
Verschil tussen gevoelens en emoties
Ik wil beter leren voelen, zei Saskia aan het begin van het nieuwe seizoen qigong. Ik wil beter leren voelen, zodat ik emoties niet meer in mijn lijf verstop, maar meteen ervaar. Haar verlangen en doel riepen bij mij een wereld van vragen op.
Als eerste wat is voelen? Hoe verhouden gevoelens en emoties zich tot elkaar? Welke rol speelt tijd daarbij? Hoe leer je met het beoefenen van qigong voelen? En als je voelt, wat doe je daarmee?
Voelen, een basisbehoefte
Wanneer een baby huilt, dan neemt moeder de baby tegen zich aan. De baby voelt weer de vertrouwde hartslag en kalmeert. Hierdoor ontwikkelt zich in de eerste drie maanden na de geboorte het parasympatische zenuwstelsel. Dit zenuwstelsel zorgt voor rust en herstel. Bij goede ontwikkeling kan het kind later zichzelf bij opgewondenheid tot rust brengen en balans houden tussen activiteit en rust. Lichamelijk contact blijft het hele leven belangrijk. Het geeft je weer het gevoel van veiligheid en geborgenheid, zoals je dat ooit bij je moeder gekend hebt.
Huidhonger
In de lockdown, die nu al vanaf maart 2020 van kracht is, mogen we geen fysiek contact meer met elkaar hebben, behalve met de mensen die tot hetzelfde huishouden behoren of een knuffelvriend(in). Dit voelen van de ander was vóór de lockdown nog al eens een ritueel. Je gaf elkaar drie zoenen of een hand. Vaak voelde je niet wat dit met je deed. En nu missen we dit. We hebben huidhonger. Huidhonger geeft gevoelens van onveiligheid en eenzaamheid.
Bovenop de huidhonger komen gevoelens van onzekerheid, die de lockdown ook veroorzaakt. We weten niet hoe en wanneer COVID-19 voorbij is. De maatregelen die sinds maart 2020 van kracht zijn, maken dat we minder vrijheid hebben. Dit alles raakt ons in onze basis. We voelen ons in meer of mindere mate machteloos. Machteloosheid, onveiligheid en onzekerheid leiden tot korte lontjes.
Intimiteit op afstand
Lang geleden masseerde ik Basel die een post-traumatisch stress syndroom had. Hij had jarenlang in eenzame opsluiting gemarteld in de gevangenis van Irak gezeten. Ik vroeg hem hoe hij jaren zonder fysiek contact heeft kunnen overleven. Hij antwoordde: ‘door muren heen kun je ook voelen en contact hebben’.
Dr. Shen leerde mij buqi-healing. Hij raakte zijn patiënten niet aan. Zijn healing deed hij altijd op afstand. Hoe groter de afstand, zei hij, hoe meer kracht je kunt ontwikkelen. Dit laatste bleef bij mij tot dit voorjaar mistig.
Dit voorjaar, toen ineens al mijn lessen online gingen, kwam daarin verandering. Ik stond voor een beeldscherm, alleen, en ergens anders stond ook iemand voor een beeldscherm, alleen. Ik ervoer een totale afgescheidenheid. Ik herinnerde me Basel en dr. Shen. Ik begreep dat het mogelijk moest zijn om me energetisch met de ander te verbinden. Dit leidde er onder meer toe, dat ik ook partneroefeningen ging doen met tai chi. Zo deden bijvoorbeeld twee mensen zonder webcam een duwoefening met elkaar. Op dat moment vroeg ik me ten zeerste af of dit kon werken. En het werkte! Toen ik mijn deelnemers later weer buiten op het gras ontmoette, zag ik dat ze gegroeid waren in hun beoefening van tai chi.
We zijn nu het tweede seizoen tai chi en qigong online ingegaan. Deze week zei Frank: ‘het maakt niet uit of je met elkaar in de klas bent of samen online’. Ingrid merkte op: ‘het enige dat we nu missen, is dat we koekjes met elkaar kunnen delen. Verder lijkt het gewoon of we weer bij elkaar zijn’.
Kiezen
Blijkbaar heb je keuzemogelijkheden. Je kunt kiezen voor de slachtofferrol. Je hebt nu eenmaal een kort lontje en zo is het. Echter uit de ervaringen van het afgelopen seizoen online, blijkt dat je óók kunt kiezen voor verbinding op energetisch niveau waardoor intimiteit gehandhaafd blijft. De huidhonger verdwijnt hierdoor niet, maar wordt dragelijk.
Verschil tussen gevoelens en emoties
Gevoelens
Voelen wat in je lichaam gebeurt, is voor velen een niet-eenvoudige opgave. Volg je je adem, dan leidt dit in het begin nog wel eens tot buiten adem raken. In plaats van gewoon aanwezig te zijn, beïnvloed je de adem met jouw onopgemerkte gedachten over hoe het zou moeten en/of hoe je het zou willen hebben. Lukt het om je adem met rust te laten en te voelen, dan dienen zich vaak pijn of andere onlustgevoelens aan. En terecht, als het om een acute situatie gaat. Je lichaam roept op tot onmiddellijk handelen.
Blijven pijn en/of andere onlustgevoelens bestaan, dan houden ze je weg bij wat zich werkelijk in je lichaam afspeelt. Pijn is dan een klustering van sensaties, zoals een snijdend gevoel dat verandert in hitte. Het is de kunst om voorbij te gaan aan dit labelen van een groep sensaties tot een begrip als pijn of vermoeidheid.
Dit is mogelijk, als je je gevoel van afgescheidenheid opgeeft. Jij bent zowel golf als zee. Jij bent uniek en je bent energie, zoals alles energie is. Elke sensatie mag komen en gaan, zoals wolken komen en gaan. Je hoeft niets vast te houden. Je voelt. Stilte neemt bezit van je. Geduldig wachtend ontstaat als vanzelf innerlijk weten.
Emoties
Het klusteren van je sensaties tot begrippen als vermoeidheid of blijheid, is het begin van vele gedachten. Alle gedachten zijn te herleiden tot afweer, een niet willen hebben, of tot verlangen, een willen bezitten. Hieruit voort komen emoties. Emoties gaan over het niet accepteren van de situatie zoals die is. Het gevolg is dat je ook anderen niet accepteert zoals ze zijn. Je relaties vertroebelen.
Als voorbeeld: een dierbare is overleden. Je borstkas trekt samen, je rug kromt zich en tranen biggelen over je wangen. Op een gegeven moment verandert je lichaam en voel je ineens verruiming in je lichaam. Dierbare herinneringen komen boven om plaats te maken voor … Dit is verdriet dat kan bewegen. Dat soms aanwezig is en soms niet. Een ander kan je dan daadwerkelijk nabij zijn, omdat je niets verandert aan wat er is.
Heel anders is het, als je je verdriet afwijst. Het zijn dan ineens ‘nare’ gevoelens. Je verstopt deze zo snel mogelijk in je lichaam, terwijl je een glimlach op je gezicht tovert. Hierdoor ben je niet te peilen, noch door jezelf noch door je omgeving. Van anderen krijg je goed bedoelde opmerkingen, als ‘het heeft zijn tijd nodig’ of erger ‘wat zie jij er goed uit’. Opmerkingen waar je niets voor koopt. Je voelt je alleen. Je voelt je boos, onbegrepen. In gedachten veroordeel je de ander. Ook dit probeer je niet te voelen. Hierdoor stagneert je energie nog meer. Soms komen emoties ineens ongecontroleerd en in alle hevigheid naar buiten. Je wordt bang van en voor je eigen emoties. Je probeert deze nog meer te onderdrukken. Sommige delen van je lichaam voel je niet meer. Je voelt je moe. Ziekte ligt op de loer.
Tijd
Tijd speelt een grote rol bij voelen en bij emoties. Voelen kun je uitsluitend op dit moment en daarna heeft de sensatie alweer plaats gemaakt voor de volgende. Voelen kun je ontwikkelen door met aandacht te doen wat je doet. Het kloosterleven, waarbij je je schoenen precies naast elkaar zet, was altijd een schrikbeeld voor mij. Ik begrijp nu dat dit een oefening is om aanwezig te zijn en te voelen wat je doet. Wonderlijk is dat je dan in elke handeling schoonheid ervaart. Zo stond ik ooit een toilet te boenen, toen iemand me betrapte dat ik uit volle borst zong ‘het zal een droom zijn’.
Hoe anders is het, als je handelt vanuit ‘ik heb er geen zin in’. Dan raffel je de klus met weerzin af. Handel je vanuit ‘dit is leuk en hier wil ik altijd mee bezig zijn’, dan speelt voortdurend op de achtergrond angst om dit plezier te verliezen. Je kunt niet van het moment dat je er mee bezig bent genieten. Zowel voor- als afkeur berust op je ervaringen in het verleden of op je verlangens in de toekomst. Het speelt zich niet in dit moment af. Het resultaat kan dan ook nooit zijn wat je ervan verwacht had, En dat roept weer de volgende emoties op. Het is een perpetuum mobile.
Qigong en tai chi, de weg van voelen en handelen
Met qigong en tai chi maak je vastzittende energie los en voer je deze naar buiten toe af. Dat betekent dat je lichaam toegankelijker wordt. Je kunt makkelijker de sensaties ervaren die er zijn en je kunt makkelijker tot handelen vanuit innerlijk weten komen.
Stap voor stap:
- Je neemt de sensaties in je lichaam waar. Je doet dit voorafgaand aan een bewegingsoefening om je waarneming te scholen.
- Ook los van de bewegingsoefening train je je aandacht door bijvoorbeeld meditatie of ademhaling.
- Vervolgens onderzoek je de bewegingsoefening. Hoe maak je de beweging in je lichaam en hoe werkt elk deel van je lichaam met elkaar samen.
- Dan is het tijd voor de bewegingsoefening zelf. Je doet de beweging. Je richt je aandacht ver buiten je lichaam. Zo maak je je deel van het groter geheel. De energie kan vrij door je heen stromen en jou doen bewegen. Voelen en handelen vallen samen.
- Om niet in oude ingesleten neurologische paden te vervallen, las je soms een pauze in. Je laat je uiterlijke beweging verstillen zonder de oefening los te laten Je voelt van binnen.
- Vanzelf kom je vanuit je ontspannen lichaam weer in beweging. Je geeft ruimte aan wat zich wil manifesteren.
Dagelijks leven
Laatst had ik met Bea een grote aanvaring. Nadat we bekoeld waren, keken we terug op wat er gebeurd was. Ik had het idee dat ik neutraal ons gesprek was ingegaan. Echter mijn lichaam vertelde me een ander verhaal. Ik verstrakte, toen ik aan het begin van onze aanvaring terug dacht. Ik nam waar wat zich nu kenbaar maakte en dit deelde ik met Bea. Ineens ontstond er ruimte. Ook Bea kon delen wat er op dat moment gebeurde. Als vanzelf vonden we een oplossing.
Voelen brengt je in een open ruimte waar creatieve mogelijkheden zijn. Dit was in het begin van de lockdown wat we zagen gebeuren. Huizen werden opgeruimd en nieuwe ideeën borrelden op. Nu lijken de emoties de boventoon te voeren. Mensen voelen zich slachtoffer van de lockdown of van COVID-19.
Het enige antwoord is: ga werkelijk in lockdown en keer naar binnen. Voel en kom weer bij je innerlijk weten. Oneindig veel mogelijkheden liggen voor je open. Van binnen uit weet je welke mogelijkheid de juiste voor jou op dit moment is. En dan: handel.
PS: de namen in dit artikel zijn gefingeerd en niet te herleiden tot bestaande personen.